1. Tia UV là gì?
Tia UV (Ultraviolet) hay còn gọi là tia tử ngoại, tia cực tím là một trong những sóng điện từ cũng có bước sóng ngắn hơn bước sóng của ánh sáng nhìn thấy nhưng dài hơn bước sóng của tia X. Phổ của tia cực tím có thể chia ra thành 2 vùng tia: vùng tử ngoại gần (có bước sóng từ 380 - 200nm) và vùng tử ngoại xạ hay còn gọi là vùng tử ngoại chân không (có bước sóng từ 200 - 10nm).
Khi quan tâm đến ảnh hưởng của tia UV đến với sức khỏe con người và môi trường, tia tử ngoại được chia ra làm 3 loại: tia UVA (bước sóng từ 380 - 315nm) còn được gọi là sóng dài hay ánh sáng đen, tia UVB (bước sóng 315 - 280nm) còn được gọi là sóng trung, tia UVC (bước sóng ngắn hơn 280nm) còn gọi là sóng ngắn hay sóng có tính tiệt trùng.
2. Tia UV có ở đâu?
Cụm từ cực tím trong tia cực tím có nghĩa là bên trên của màu tím. Sắc tím là mỏ̀t màu sắc có bước sóng ngắn nhất mà các loại mắt thường của chúng ta cũng có thể nhìn thấy. Do vượt ngoài những bước sóng của màu tím, nên tia UV là loại tia vô hình với cac loại mắt người. Một vài loài động vật như: chim, côn trùng (ong...), bò sát, có thể nhìn thấy tia cực tím. Một vài loại những trái cây, hoa quả và hạt trở nên sặc sỡ hơn trong môi trường tia cực tím so với hình ảnh trong ánh sáng thường được nhìn bởi mắt người, để hấp dẫn những loài côn trùng và chim. Một vài loài chim cũng còn có những hình thù rất là đặc biệt trên những bộ lông của chúng mà chỉ nhìn được dưới tia cực tím, không thể nhìn được dưới ánh sáng mà con người nhìn thấy. Nước tiểu của một số loài động vật cũng chỉ có thể quan sát được bằng tia cực tím.
Mặt Trời tỏa ra cả 3 loại tia cực tím: UVA, UVB và UVC, có ánh sáng mặt trời nghĩa là có tia cực tím. Tuy nhiên, theo lí thuyết, bởi vì sự hấp thụ của tầng ozone, 99% tia cực tím đến được mặt đất thuộc dạng tia UVA, trong khi đó bản thân tầng ozon được tạo ra nhờ các phản ứng hóa học với sự tham gia của tia UVC nên UVC bị tầng ozon hấp thụ. Tuy nhiên, tình trạng thủng tầng ozon hiện nay đang ở mức báo động khiến các tia UVB, UVC trở nên dày đặc hơn trong ánh sáng mặt trời.
Các loại thủy tinh tùy theo chất lượng, thông thường trong suốt với những tia UVA (UVA đi xuyên thủy tinh) nhưng mờ đục với các tia sóng ngắn hơn (UVB, UVC không chiếu qua được những tia thủy tinh). Silic hay là thạch anh tùy theo chất lượng có thể trong suốt với cả tia UVC.
Các Tia tử ngoại UVA (380 - 315nm): không bị lớp ozon hấp thụ, có thể nhìn thấy đối với chim, côn trùng và cá.
Các Tia tử ngoại UVB (315 - 280nm): bị lớp ozon hấp thụ phần lớn.
Tia tử ngoại UVC (280 - 100nm): bị lớp ozon và khí quyển hấp thụ hoàn toàn.
Mức độ ảnh hưởng và những mật độ tia UV phụ thuộc các yếu tố:
Vị trí địa lý: cường độ của các tia UV thường lớn ở những vùng nhiệt đới, đặc biệt là các khu vực gần xích đạo, các khu vực ở xa hơn vị trí xích đạo thì nguy cơ sẽ ít hơn.
Độ cao so với những mực nước biển: cường độ của UV thường tỉ lệ thuận với độ cao cao hơn mực nước biển.
Thời điểm trong ngày: cùng với các tia bức xạ và tia UV thỏng thường tập trung cao vào buổi trưa, khi mặt trời ở vị trí cao và chiếu sáng trực tiếp, gần như vuông góc với mặt đất (mặt trời trên đỉnh đầu, đứng bóng), thường khoảng từ 10 giờ sáng đến 14 giờ chiều.
Khung cảnh và môi trường: mức độ UV thường lớn ở những nơi có không gian rộng, đặc biệt ở những bề mặt có những tính phản xạ cao như: bề mặt tuyết và bề mặt cát biển. Trên thực tế, mức độ của những tia UV gần như tăng gấp đôi khi tia UV được phản xạ từ bề mặt của tuyết. Trong các khu vực thành phố thông thường ít tia UV hơn do tập trung các tòa nhà cao tầng, bóng râm và các loại cây cối.