Những điều cần biết về nám da

Nám da là một bênh lý da lành tính, không có ảnh hưởng tới sức khỏe nhưng lại gây ảnh hưởng lớn về mặt thẩm mỹ và trở thành nỗi lo lắng mặc cảm của nhiều chị em phụ nữ. Nám da là hiện tượng rối loạn sắc tố khá phổ biến. Nguyên nhân là do sự tăng sinh quá mức hắc sắc tố Melanin làm cho làn da xuất hiện những đốm nâu, làn da sậm màu, không đều màu hoặc xỉn màu kém tươi tắn.

Theo Học Viện Da Liễu Hoa Kỳ, 90% người bị nám là phụ nữ. Bạn có biết theo thống kê có tới 70% phụ nữ ở độ tuổi ngoài 30 gặp phải vấn đề vế nám. Một thực tế đáng buồn là độ tuổi phụ nữ bị nám da ngày càng trẻ hóa.

Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ một số vấn đề liên quan đến tình trạng nám da cụ thể như Melanin là gì? Những nguyên nhân gây ra nám? Cơ chế hình thành nám? Nguyên tắc điều trị nám như thế nào? Từ đó bạn có thể lựa chọn giải pháp phù hợp để điều trị nám an toàn và hiệu quả nhất nhé.

1. Melanin là gì?

• Melanin còn được gọi là hắc sắc tố có vai trò quyết định và ảnh hưởng đến sự hình thành màu da, màu mắt và màu tóc. Melanin được sản xuất thông qua quá trình oxy hóa của các amino acid tyrosine. Melanin tồn tại ở lớp ngoài cùng của da và được tạo ra bởi tế bào melanocytes. Tất cả mọi người đều có số lượng tế bào melanocytes là như nhau, tuy nhiên ở mỗi người tế bào này lại tạo ra nhiều hoặc ít melanin (melanin được sản xuất ra bởi tế bào melanocytes) là tùy thuộc vào gen và một số tác động khác trong cơ thể. Những người có làn da sẫm màu sẽ có nhiều sắc tố melanin trên da, ngược lại người da trắng sẽ có ít sắc tố melanin hơn.
• Melanin tồn tại trong da với hai dạng chính:

• Pheomelanin có màu nâu đỏ: không có tác dụng chống tia cực tím, giúp da có màu trắng
• Eumelanin có màu nâu đậm, đen: có tác dụng chống tia cực tím, làm cho da có màu đen. Khi cơ thể có sự tăng sinh melanin quá mức khi đó melanin có thể sẽ trở thành

nguyên nhân gây ra những bệnh lý ảnh hưởng đến da như: sạm nám, tàn nhang, khiến da không đều màu.

• Hai dạng sắc tố này tồn tại trong cơ thể với tỉ lệ khác nhau, vì vậy mới có nhiều chủng tộc với những màu da khác nhau.

1. Vai trò của melanin

Melanin có vai trò rất quan trọng đối với làn da của con người, nó là một trong những yếu tố có tác động tiêu cực lẫn tích cực đến làn da của bạn. Nắm vững kiến thức về melanin sẽ giúp bạn thể phòng tránh được những tác động xấu, đồng thời cũng phát huy được những mặt tích cực cho làn da.

• Melanin sẽ có lợi cho làn da khi nó được duy trì ở hàm lượng cân đối. nó giúp bảo vệ làn da khỏi những tia cực tím gây hại, ngăn ngừa sạm nám và cháy nắng cũng như làm giảm nguy cơ gây ung thư da. Sắc tố melanin cũng thể hiện hoạt động chống oxy hóa bằng cách tìm kiếm các loại oxy phản ứng được tạo ra thông qua tác hại của tia UV, từ đó điều tiết quá trình lão hóa, giảm tình trạng da bị mài mòn.

• Melanin gây hại cho làn da khi tế bào melanocyte sản sinh quá nhiều sắc tố melanin gây ra tình trạng dư thừa, đặc biệt khi các melanin này tập trung cùng một vị trí sẽ khiến da bạn bị sạm nám, tàn nhang và đốm nâu lâu dần có thể dẫn đến ung thư da.

1. Nguyên nhân gây nám da, tàn nhang

Tình trạng nám da bắt nguồn từ 2 nguyên nhân chính

• Nguyên nhân bên trong: Tuổi tác, di truyền, sự thay đổi nội tiết tố, rối loạn nội tiết tố, phụ nữ sau sinh, stress căng thẳng kéo dài.
• Nguyên nhân bên ngoài: Ánh nắng, môi trường ô nhiễm, thói quen chăm sóc da không đúng cách, sử dụng mỹ phẩm có thành phần lột tẩy quá mức.

1. Cơ chế hình thành nám da, tàn nhang

Các tác nhân bên trong và bên ngoài (di truyền, ánh nắng, tuổi tác, thay đổi nội tiết …) kích thích tế bào hắc sắc tố Melanocyte sản sinh ồ ạt Melanin lên trên bề mặt da dẫn đến hình thành những đốm nâu, sạm nám, tàn nhang. 

Do vậy để điều trị nám hiệu quả cần kết hợp cả 2 giải pháp (ngăn chặn tác nhân bên trong và bên ngoài) ức chế tế bào melanocyte sản sinh nhiều melanin.

1. Nguyên tắc điều trị nám

1. Bảo vệ da khỏi ánh nắng mặt trời

• Công dụng của melanin là giúp bảo vệ làn da khỏi tác hại của ánh nắng mặt trời. Chính vì thế, khi bạn tiếp xúc với ánh nắng mặt trời sẽ kích thích tế bào melanocyte sản sinh nhiều melanin hơn. Như vậy, ánh nắng mặt trời chính là thủ phạm gây ra tình trạng sạm nám, tàn nhang. Vì vậy, cách tốt nhất để giảm sắc tố melanin trong da là hạn chế tiếp xúc với ánh nắng mặt trời hoặc chống nắng thật kỹ càng và đúng cách.      
• Sử dụng kem chống nắng sẽ hạn chế được quá trình tạo ra nhiều melanin khi da tiếp xúc với ánh nắng mặt trời. Theo Viện Da liễu Hoa Kỳ, kem chống nắng tốt nhất sẽ có những tiêu chí như: chống nắng phổ rộng, chỉ số chống nắng SPF từ 30 trở lên, Mặc dù, kem chống nắng không chặn được 100% tia UV từ ánh nắng mặt trời nhưng nó có thể hạn chế được lượng melanin sản xuất trong da.

• Việc kết hợp sử dụng kem chống nắng với các phương pháp bảo vệ da truyền thống như: Mặc quần áo chống nắng, đội nón rộng vành, đeo kính râm sẽ giúp bạn an tâm hơn khi làn da được bảo vệ tối ưu, hạn chế ra ngoài vào khoảng thời gian từ 11h đến 16h (đây là khoảng thời gian tia nắng mặt trời có cường độ mạnh nhất)… là những cách giúp hạn chế tác động của ánh nắng mặt trời gây hại cho làn da của bạn.         

1. Xóa bỏ sang thương sắc tố

Có nhiều phương pháp để làm giảm sản xuất melanin trong da nhưng cũng có nhiều rủi ro và hạn chế, vì vậy trước khi thực hiện các phương pháp này bạn nên tham khảo ý kiến của bác sĩ chuyên khoa da liễu để được tư vấn phương pháp điều trị thích hợp.

1. 1. Một số biện pháp tự nhiên

Một số biện pháp tự nhiên có thể làm sáng da. Tuy nhiên, không thể ước lượng thời gian cụ thể để thấy rõ hiệu quả của những phương pháp này đối với từng cá nhân. Vì vậy, để thực hiện phương pháp này thì điều quan trọng là phải kiên nhẫn và duy trì đều đặn.

• Nghệ: Theo nghiên cứu năm 2012 cho thấy hoạt chất trong củ nghệ có thể làm giảm quá trình tổng hợp melanin. Hoạt chất này được gọi là curcumin, có khả năng ức chế tyrosinase, từ đó sẽ ngăn chặn khả năng tế bào melanocytes tạo ra nhiều melanin.
• Gel lô hội (Nha đam) có thể làm giảm sản xuất melanin sau khi phơi nắng. Thành phần của nha đam có chứa aloesin - là một hợp chất có khả năng ức chế tyrosinase, theo nghiên cứu được tiến hành vào năm 2002. Tuy nhiên, một nghiên cứu gần đây hơn năm 2012 đã xác định rằng lô hội không có tác dụng này. Mặc dù, các kết quả nghiên cứu này mâu thuẫn, nhưng những người sử dụng gel lô hội vẫn nhận thấy được hiệu quả làm sáng da.
• Nước chanh: Mọi người cũng thường sử dụng nước chanh để giảm sắc tố da. Điều này có thể giải thích là do hàm lượng vitamin C trong nước chanh cao. Theo một bài báo năm 2017 trên Tạp chí Da liễu lâm sàng và thẩm mỹ cho biết vitamin C có thể làm giảm hoạt động tyrosinase, ngăn chặn sự hình thành melanin. Mặc dù, nước chanh có tác dụng chống nám tiềm năng, nhưng nó có thể gây ảnh hưởng cho da chẳng hạn như kích ứng da. Nên sử dụng nước chanh khi đã pha loãng và đặc biệt là phải tránh ánh nắng mặt trời sau khi sử dụng.
• Khoai tây: Trong khoai tây cũng chứa hàm lượng lớn vitamin C, đồng thời nguyên liệu này còn chứa catecholase, một enzyme có tác dụng giảm sắc tố melanin, làm sáng da hiệu quả. Tuy nhiên, cần lưu ý thử một lượng nhỏ trước khi sử dụng để tránh da bị kích ứng. Đồng thời, bạn cùng cần lựa chọn khoai tây trước khi sử dụng và tránh để trên da quá lâu.
• Trà xanh: Có chứa hợp chất gọi là epigallocatechin gallate (EGCG). Một nghiên cứu năm 2015 cho thấy rằng epigallocatechin gallate - EGCG có thể ngăn ngừa sự tích tụ melanin trong da. Nó hoạt động bằng cách ức chế loại enzyme cần thiết để tạo ra melanin.
  1. Liệu pháp laser

• Liệu pháp laser sẽ làm giảm sắc tố melanin ở các vùng da được điều trị. Liệu pháp laser không phải là phương pháp có thể áp dụng cho tất cả mọi người. Bởi vì, nó có thể gây ra tác dụng phụ như rối loạn sắc tố, sẹo và nhiễm trùng. Trước khi thực hiện liệu pháp laser bạn nên trao đổi với bác sĩ để được tư vấn và kiểm tra da xem đây có phải là phương pháp tốt nhất dành cho da bạn hay không.
• Những loại laser thường sử dụng là:

• Q-switched Nd-YAG laser: Phương pháp này sử dụng xung ánh sáng để làm nóng và phân rã melanin.          

• Ánh sáng xung mạnh (IPL) Công nghệ này sử dụng các xung năng lượng ánh sáng để làm nóng và phá hủy melanin, loại bỏ các đốm nâu.
  1. Kem bôi

• Các sản phẩm làm sáng da kê đơn hay không kê đơn thường có các thành phần: Hydroquinone, N-Acetyl Glucosomine, Methimazole, Niacinamide,  Arbutin, Tranexamic, Kojic acid, vitamin C, acid azelaic, retinoid … Những thành phần này có tác dụng ức chế tyrosinase - là enzyme chính trong quá trình tổng hợp hắc sắc tố melanin hoặc ngăn chặn sự di chuyển của các melanosome với hoạt động đưa melanin đẩy lên bề mặt da và kết quả là da trở nên sáng hơn.
• Tuy nhiên, các sản phẩm làm sáng da có thể gây ra các tác dụng phụ như: khô da, kích ứng, đỏ, ngứa. Vì vậy, trước khi sử dụng các sản phẩm này nên tham khảo ý kiến bác sĩ da liễu để tránh được những ảnh hưởng đến làn da của bạn.
  1. Thuốc làm giảm sắc tố melanin

Bạn có thể sử dụng một số loại thực phẩm chức năng chứa nhiều vitamin C, E, các vitamin nhóm B, Glutathione, Tranexamic acid, Pycnogenol, L – cystine,… nhằm ức chế quá trình enzyme tyrosinase sản xuất melanin. Nhờ vậy, làn da không những được cải thiện tình trạng sạm nám, tàn nhang, đốm nâu mà làn da còn trở nên đều

màu và tươi sáng hơn.

1. Tránh chấn thương da

Khi da bị tổn thương hoặc bị kích ứng đều có thể dẫn đến tình trạng tăng sắc tố sau viêm ảnh hưởng đến hiệu quả điều trị nám.

Tăng sắc tố sau viêm là tình trạng do sự phân bố không đồng đều hoặc do sự sản xuất quá mức sắc tố melanin sau viêm. Tăng sắc tố da sau phản ứng viêm thường do tổn thương lớp thượng bì hoặc lớp bì với sự lắng đọng của hắc tố trong tế bào ở lớp sừng hoặc ở lớp bì. Nếu phản ứng viêm ở lớp thượng bì sẽ kích thích sự tổng hợp và di chuyển của hắc sắc tố. Nếu tổn thương sâu xuống lớp màng đáy tới lớp bì thì hắc sắc tố sẽ bị bắt giữ lại tại đó. Vì vậy để điều trị nám hiệu quả bạn nên  

• Tránh hoặc hạn chế các yếu tố gây tổn thương da: tiếp xúc với ánh nắng mặt trời, dùng các sản phẩm có thành phần dễ gây kích ứng da…
• Điều trị tốt các bệnh lý về da như mụn trứng cá, vẩy nến, viêm da cơ địa, viêm da dị ứng, viêm da tiếp xúc… giảm tình trạng viêm.

1. Điều trị nguyên nhân (nếu được)

Chúng ta đã biết tình trạng sạm nám, tàn nhang đều bắt nguồn từ 2 nguyên nhân chính đó là nguyên nhân bên trong và bên ngoài. Nếu nguyên nhân gây sạm nám, tàn nhang do rối loạn hormone MSH (Hormone MSH điều khiển quá trình sản sinh sắc tố melanin dưới da bị ảnh hưởng trực tiếp bởi lượng estrogen trong cơ thể bạn). Vì vậy, tùy theo tình trạng lượng estrogen trong cơ thể nhiều hay ít mà bạn sẽ cần đến những loại thuốc uống giúp cân bằng nội tiết tố nữ từ đó ổn định, cân bằng sắc tố da.    

1. Những điều cần lưu ý nếu bạn lạm dụng giảm sắc tố melanin trong da

Nếu bạn liên tục thực hiện các liệu pháp để làm giảm sắc tố melanin trong da thì bạn sẽ phải đối mặt với một số vấn đề như:

• Tăng nguy cơ tổn thương da bởi ánh nắng mặt trời. Da it melanin hơn có nghĩa là da ít có khả năng được bảo vệ hơn khỏi các tia nắng mặt trời. Điều này làm tăng nguy cơ tạo ra nếp nhăn, kết cấu không đồng đều và rối loạn sắc tố da.
• Tăng nguy cơ ung thư da. Nguy cơ tổn thương da do ánh nắng mặt trời cũng làm tăng khả năng mắc ung thư da.
• Da dễ kích thích và nhạy cảm: đỏ, ngứa và viêm da tiếp xúc.